İşletim sistemi, günümüz teknolojisinin ortaya koyduğu imkânların yazılım yönünden merkezinde yer alıyor. Sadece bilgisayarlar değil bir çok değişik elektronik cihaz işletim sistemine sahip. Cihazın sahip olduğu tüm temel özelliklerin işlevsellik kazanmasını sağlayan işletim sisteminin bilgisayarlar özelinde Microsoft Windows, macOS X ve Linux gibi farklı yazılım ve arayüz detaylarına sahip çeşitleri yer alıyor.

Bu işletim sistemi çeşitlerinin en işlevsel olanlarından biriyse Linux. Fakat Linux’un çalışma prensiplerine ve tarihçesine değinmeden önce genel anlamda işletim sisteminin ne işe yaradığını, kullanımının neden mühim olduğunu ifade etmek gerekiyor. Bu sebeple işletim sisteminin tanımını yapıp fonksiyonlarına dair ayrıntılı bir giriş yaptıktan sonra Linux’un vadettiği özellikleri açıklamak yararlı olabilir.

İşletim sistemi donanım kaynaklarını yöneten ve farklı uygulamalar için yaygın biçimde kullanılan servisleri sağlayan bir yazılım bütünü olarak ifade edilebilir. İşletim sisteminde uygulama kodları büyük miktarda doğrudan donanım tarafından yürütülüyor. Ayrıca işletim sistemi, girdi çıktı ve bellek atama gibi donanım detaylarını kontrol eden uygulamalar ve bilgisayar içerisinde köprü görevi görüyor.

Donanım iletişim ağının merkezinde bulunan unsur olarak düşünüldüğünde işletim sistemi kullanıcıdan uygulamaya uygulamadan da donanıma verilecek komutun aracılığını sağlayan parça hâline geliyor. Nitekim herhangi bir işletim sistemini işleyişinin alanıyle değil kullanıcı tarafından belirli bir amaç ışığında iletilen komutu programlama kapasitesiyle değerlendirmek daha sağlıklı bir yazılım yaklaşımı olarak kabul ediliyor.

İşletim sistemleri yalnızca bilgisayar, oyun konsolu, cep telefonu ve internet sunucularında değil araba, beyaz eşyalar ve kol saatleri civarında de kullanılıyor. 1940’larda hiçbir elektronik cihazın işletim sistemi yoktu fakat programlanabilir bilgisayarın keşfinden sonra ikili sayı (0 ve 1) makine dili oluşturulması işletim sistemi teknolojileri için mühim bir ilk adımı ortaya koydu.

Elektronik cihazların işlevlerini yerine getirmesini sağlayan işletim sistemleri birkaç farklı türe sahip. Gerçek zamanlı, tek kullanıcılı, çok kullanıcılı, tekli görev, çoklu görev, dağıtılmış, ve gömülü gibi türleri olan işletim sistemleri kurulma şekilleri, kuruldukları yer, yazılım özellikleri ve arayüz çeşitlerine göre farklılık gösteriyor. Linux da bu işletim sistemleri içerisinde yer alıyor.

Linux Nedir?

Linux, bilgisayar işletim sistemlerinin temel parçası olan çekirdek yazılımlarından biri. Serbestçe dağıtılabilen, çok görevli ve çok kullanıcılı UNIX ortamının bir türevi olan Linux günümüzde daha çok bilişim uzman kişilerı tarafından tercih edilmekte. Ücretsiz sevkiyata sahip olduğu gibi açık kaynak kodları da kullanan Linux, kullanıcılar tarafından tekrar programlanabilmeyi ve geliştirilebilmeyi muhtemel kılıyor.

Herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemi olan Linux, başta IBM ve PC uyumlu bilgisayarlar olmak üzere bir çok değişik cihazda rahatlıkla kullanılabilmektedir. Linux’un gelişimi dünya üzerindeki tüm internet üyelerine açık olarak gerçekleşiyor, bu da sistemin hatalarının tespit edilip düzeltilmesini kolaylaştırıyor. Linux’un gelişim sistemi bu özellik aracılığıyla evrimsel olarak ifade edilebiliyor.

Geçmişten Bugüne Linux?

Linux 1991’de Finlandiyalı bir üniversite öğrencisi olan Linus Torvalds tarafından geliştirildi. UNIX’ın yazılım ortamında sıfırdan üretilen bu işletim sisteminde oradan alınmış herhangi bir kod yer almıyor. 1992’de Linus Torvalds kendi geliştirdiği bu işletim sistemini daha çok geliştirici ve aktif üyenin desteğini almak için özgür bir yazılım olarak GNU Kamu Lisansı aracılığıyla paylaştı.

Linux Sunucu Alırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Böylelikle Linux ve GNU birbirlerinin eksiğini tamamlayıp tam bir işletim sistemi olarak kullanıcılarla paylaşılabilir hâle geldi. Linus Torvalds’ın GNU Kamu Lisansı’nı tercih etmesi Linux yönünden bi hayli kritik bir nokta. Zira Linux bu sayede dünya üzerindeki bir çok gönüllü bilişim uzmanının katkısını almayı başardı, bu da işletim sisteminin gelişim sürecini olumlu etkiledi.

Linux Bilhassari Nelerdir?

Linux işletim sisteminin en büyük özelliği açık kaynak kodlu olması ve tamamen ücretsiz olması veya çok düşük bir ücrete satın alınabilmesi. Bu çok büyük bir avantaj çünkü Linux’un ücretsiz olmasını sağlayan yaklaşım, işletim sisteminde kullanılacak programları da ücretsiz hâle getiriyor. Ayrıca Linux sistem hatalarına karşı bi hayli dayanıklı bir yazılım.

Kolay kolay çökmemesi kullanıcıların Linux’u tercih etme nedenleri içerisinde ön plana çıkıyor. Birkaç farklı programı aynı anda çalıştırdığınızda bile Linux bilgisayarınızın sorunsuz biçimde çalışmaya devam etmesini sağlıyor. Sistem hatalarını önlemekte de çok başarılı olan Linux yazı editörleri, çizim yazılımları, hesap cetvelleri ve veri tabanları gibi bir çok değişik ihtiyaca cevap veriyor.

Linux İşletim Sistemi Hangi Projelerde Kullanılır?

Linux işletim sistemi çok değişik projeler için özel olarak hazırlanıyor. Bilişin uzman kişilerının yüksek güçlü programların yazılımını geliştirirken kullanmayı tercih ettiği Linux birden fazla işlemcili bilgisayar üzerinde çalışmayı da muhtemel hâle getirerek verimliliği artırıyor. Grafiksel veri analizi yazılımı veya fraktal yaratma programı kullanılan projelerde Linux en iyi kullanıcı tecrübesini sunuyor.

Linux Nasıl Kurulur?

Linux kurulumunu yapmak için ilk olarak USB bellek veya DVD’de Ubuntu Linux ISO dosyasını yazdırmanız gerekiyor. Yazdırma işlemini tamamladıktan sonra USB veya DVD üzerinden Linux kurulumunu başlatabilirsiniz. Burada mühim olan nokta farklı Linux kurulum türlerine dikkat etmeniz. Şayet bilgisayarınızda Windows işletim sistemi varsa Linux’u bunun yanına çok rahat biçimde kurabilirsiniz.

Fakat Linux kurarken Windows’u kaldırma ve yalnızca Linux’u çalıştırma seçeneğine de sahipsiniz. Ayrıca diski silip ZFS kullanmak ve değişik bir kurulum denemek de alternatifleriniz içerisinde. Konum, klavye ve internet bağlantısı gibi ayarları yaptıktan sonra üyelik hesabınızı oluşturup Linux’un kurulumunu tamamlayabilirsiniz. Ubuntu, Linux’un kurulumunu daha basit hâle getiren ISO dosyaları yaratmanıza yarıyor.

 En Çok Kullanılan Linux Komutları

• Pwd komutu: Bu komut hangi dizinde olduğunuzu bulmanızı sağlıyor. Aradığınız dosyanın işletim sistemi içindeki tam konumunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte herhangi bir dosyayı ararken vakit kaybetmiyorsunuz. Konum (/) işaretiyle başlıyor, /home/kullaniciadi misal olarak verilebilir.
• Cd komutu: Linux dosya sisteminde gezinmek için cd komutunu kullanabilirsiniz. Örnek vermek gerekirse /home/kullaniciadi/Documents isimli dizinden dokümanların bir alt dizini olan fotoğraflara gitmek istediğinizde cd photos komutunu girmeniz işlemi gerçekleştirmek için yeterli.
• Is komutu: Bir dizinin içeriğini görmek için kullanılan bu komut dizinin konumuyla birlikte kullanılıyor. İçerik görüntülemeye yarayan bu komutu kullanırken tek yapmanız gereken görmek istediğiniz klasörün konumu girmek. Misal verilecek olursa Is/home/kullaniciadi/Documents bunu yapmanızı sağlayabilir.

• Cat komutu: Sık kullanılan komutlardan biri olan cat komutu standart çıktıdaki (sdout) bir dosyanın içeriğini görmeye yarıyor. Bu komutu kullanmak için önce cat yazıp daha sonra dosya adı ve uzantısını girmeniz gerekiyor. Örnek: cat dosya.txt
• Cp komutu: Mevcut dizinden dosya kopyalamak için kullanılan cp komutu istediğiniz herhangi bir dosyanın kopyasını oluşturuyor. cp ornek.png/home/kullaniciadi/Pictures komutu örnek.png dosyasının sizin için Pictures dizininde bir kopyasını hazırlıyor. Cp komutu en işlevsel komutlar içerisinde.

CentOS Nedir? CentOS Bilhassari ve Kurulumu

• Mv komutu: Bu komut dosyaları taşımak ve yeniden adlandırmak için kullanılıyor. Cp komutununun kullanımına çok benzeyen mv komutunu kullanırken önce mv yazıp daha sonra dosya adı ve hedef dizini belirtiyorsunuz. Örnek: mv dosya.txt /home/kullaniciadi/Documents
• Mkdir komutu: Yeni bir dizin oluşturmaya yarayan bu komut en kullanışlı komutlar içerisinde yer alıyor. Dosyalarınızı koyacağınız yeni bir dizine ihtiyacınız olanda mkdir Muzik komutunu girmeniz Muzik isimli dizini oluşturmanız için yeterli oluyor.
• Rmdir komutu: Bu komut mkdir’in tam aksine dizin silmenizi kolaylaştırıyor. Burada tek fark rmdir komutunun yalnızca boş dizinleri silmenize izin vermesi. Misal verilecek olursa Muzik dizininiz boşsa rmdir Muzik komutunu girdiğinizde bu dizini rahatlıkla silebilirsiniz.

• Rm komutu: Rmdir komutundan değişik olarak içinde dosya olan dizinleri silmenize faydalı oluyor. Bir dizini içindeki dosyalarla birlikte silmek istiyorsanız rm komutu işletim sistemi üzerinde planladığınız değişiklikleri yapmanıza imkân tanıyor. Örnek: rm Muzik
• Touch komutu: Komut satırı üzerinden yeni boş dosyalar oluşturmanızı sağlayan touch komutu temel Linux komutları içerisinde yer alıyor. Misal verilecek olursa halihazırdaki Documents dizini altında Web isimli bir HTML dosyası oluşturmak istiyorsanız touch /home/kullaniciadi/Documents/Web.html komutunu girmeniz yeterli.